A) ÇEVREMİZDE SAYISIZ MADDELER VARDIR
1. MADDEYİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER
2. NİTELEMEK NE DEMEKTİR?
3. MADDELERİ NİTELEMEK HEP KOLAY MIDIR?
4. MADDENİN NİTELİKLERİ VE KULLANIM ALANLARI
5. MADDE, CİSİM, MALZEME, EŞYE, ALET
B) MADDENİN HALLERİ
1. KATLAR
2. SIVILAR
3. GAZLAR
C) MADDENİN ÖLÇÜLENİLİR ÖZELLİKLERİ
1. KÜTLE
2. HACİM
D) MADDENİN DEĞİŞİMİ
1. İNSALAR İŞLEYEREK MADDEYİ DEĞİŞTİREBİLİR
2. DOĞA OLAYLARI MADDEYİ DEĞİŞTİREBİLİR
E) MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ
1. ISINMA VE SOĞUMA
2. HAL DEĞİŞİMİ
3. BOZUNMA
F) MADELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR
1. SAF MADDELER
2. KARIŞIMLAR
3. ÇÖZELTİLER
4. ÇÖZÜNME
G) KARIŞIMLAR AYRILABİLİR Mİ?
1. SÜZME VE YÜZDÜRME
2. MIKNATISLA AYIRMA
3. BUHARLAŞMA
A) ÇEVREMİZDE SAYISIZ MADDELER VARDIR
ÇEVREMİZDE GÖRDÜĞÜMÜZ CANLI CANSIZ ÇOK SAYIDA MADDE BULUNMAKTADIR.ODAMIZIN YA DA SINIFIMIZIN PENCERESİNDEN DIŞARIYA BAKTIĞIMIZDA NELER GÖRDÜĞÜMÜZÜ LİSTELEYELİM VE BUNLARI ÖZELLİKLERİNE GÖRE GRUPLANDIRALIM.ODALARIMIZIN PENCERELERİ CAM DEĞİL DE TAHTA OLSA YA DA SABAH KAHVALTIDA ÇAYIMIZA ŞEKER YERİNE TUZ ATSAYDIK NE OLURDU ?
1. MADDEYİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER
ÇEVREMİZDE ÖZELLİKLERİ BİRBİRİNDEN FARKLI CANLI YADA CANSIZ BİR ÇOK VARLIK BULUNUR.BUNLARA MADDE DENİR.
BOŞLUKTA YER KAPLAYAN VE DE KÜTLESİ OLAN HER VARLIĞA MADDE DENİR.
BEŞ DUYU ORGANLARIMIZLA MADDELERİN VARLIKLARINI ANLAYABİLİRİZ.
NOT:
DUYU ORGANLARIMIZLA ALGILADIĞIMIZ ISI, SES, IŞIK, VE ELEKTRİK MADDE DEĞİLDİR.BUNLAR BİRER ENERJİ KAYNAKLARIDIR.
2. NİTELEMEK NE DEMEKTİR?
DUYU ORGANLARIMIZLA MADDELERİ ÖZELLİKLERİNE GÖRE NİTELENDİRİRİZ.
****SAYDAMLIK****
MADDELERİN IŞIĞI GEÇİRGENLİKLERİNE GÖRE FARKLI ÖZELLİKLER GÖSTERİRLER.
IŞIĞI TAM OLARAK GEÇİREN MADDELERE SAYDAM MADDE DENİR.
IŞIĞIN BİR KISMINI GEÇİREN MADDELERE YARI SAYDAM MADDE DENİR.
IŞIĞI GEÇİRMEYEN MADDELERE OPAK MADDE (SAYDAM OLMAYAN) DENİR.
SU, SAYDAM; YAĞLI KÂĞIT, YARI SAYDAM; DUVAR OPAK MADDEDİR.
*******PARLAKLIK MATLIK*******
ALTIN, GÜMÜŞ, ALÜMİNYUM, ÇELİK PARLAK MADDELERDİR.
KÖMÜR, BETON, GİBİ MADDELER İSE MATTIR.
********SERTLİK YUMUŞAKLIK********
ŞEKİL VERİLMESİ GÜÇ VE ÇİZİLMEYE DAYANIKLI MADDELERE SERT MADDE
KOLAYCA ŞEKİL VERİLEN MADDELER YUMUŞAKTIR.
DUVAR,ELMAS,KÖMÜR…SERT MADDEDİR
PAMUK, LASTİK, YÜN, SÜNGER, YUMUŞAK MADDELERDİR.
*********ESNEK VE BERK***************
KOLAYCA BÜKÜLEN MADDELER ESNEK MADDE DENİR.
BÜKÜMESİ ÇOK ZOR OLAN MADDELERE BERK MADDE DENİR.
LASTİK, OYUN HAMURU,CAM MACUNU ESNEK MADDEDİR
KURŞUN KALEM,TAHTA,MAKAS BERK MADDEDİR.
**********SAĞLAM VE KIRILGANLIK********************
ÇELİK VE CAM İKİSİDE SERT MADDEDİR.FAKAT ÇELİK SAĞLAM,CAM İSE KIRILGAN MADDEDİR.
***********SUYU ÇEKENLER VE ÇEKMEYENLER***********
NAYLONDAN YAPILMIŞ MADDELER, TAŞ,PLASTİK.. GİBİ MADDELER SUYU GEÇİRMEZLER.
SÜNGERİMSİ ÖZELLİK TAŞIYAN MADDELER VE TOPRAK VE DE KÂĞITTAN YAPILAN MADDELER SUYU ÇEKERLER.
***********SUDA BATMA VE YÜZME*******************
SUYA BIRAKILAN BOŞ PET, KÂĞITTAN YAPILMIŞ OYUNCAKLAR SUDA YÜZERKEN
İÇİ SU DOLU ŞİŞE, TAŞ, DEMİR, ÇELİK GİBİ MADDELER SUDA BATAR.
************MIKNATISLA ÇEKİLME ÖZELLİĞİ*************
DEMİR, NİKEL VE KOBALTTAN YAPILMIŞ MADDELER MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLİR.
PLASTİK, KÂĞIT, TAŞ, TAHTADAN YAPILAN MADDELERİ MIKNATIS ÇEKMEZ.
***************RENK VE KOKU***********************
BAZI MADDELER RENKLİ VE BAZI MADDELR RENKSİZDİR.
BAZI MADDELERİ KENDİNE ÖZGÜ KOKULARINDAN TANIRIZ
SU,RENKSİZ; SÜT İSE BEYAZ RENKTEDİR.
SU, HAVA, ŞEKER GİBİ MADDELERİN KOKULARU YOKTUR,SOĞAN SARIMSAK GİBİ MADDELERİN KOKULARI VARDIR.
***************PÜRÜZLÜ VE PÜRÜZSÜZLÜK**************
BAZI MADDELERİN YÜZEYLERİNE DOKUNULDUĞUNDA PÜRÜZLÜ (TIRTILLI)
BAZI MADDELERİN İSE YÜZEYLERİ PÜRÜZSÜZDÜR(KAYGAN)
CAM, MASA, KÂĞIT PÜRÜZSÜZ; HALI, TOPRAK, AĞAÇ PÜRÜZLÜDÜR.
NOT: MADDELERİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLER DEĞİLDİR.
3. MADDELERİ NİTELEMEK HEP KOLAY MIDIR?
MADDELELERİ NİTELEMEK HER ZAMAN KOLAY DEĞİLDİR.
BAZI MADDELERİN İÇERİSİNDE SETRT,YUMUŞAK VE DE ESNEK MADDE KULLANILABİLİYOR, BUNLARI AYIRT ETMEK ZOR OLABİLİYOR.
BAZI MADDELERİ KESİN ÇİZGİLERLE SINIFLANDIRAMAYIZ.
4. MADDENİN NİTELİKLERİ VE KULLANIM ALANLARI
BİR ÜRÜN HANGİ AMAÇLA KULLANILACAKSA HAM MADDESİ ONA UYGUN SEÇİLMELİDİR.YOKSA ÜRÜN KULLANILAMAZ.
OYUN OYNAN TOP PLASTİKTEN DEĞİL DE DEMİRDEN YAPILSA OYNAN MAZDI.
HAVLU SUYU EMİCİ ÖZELLİĞE SAHİP OLMASA İDİ KULLANILAMAZ OLURDU.
5. MADDE, CİSİM, MALZEME, EŞYE, ALET
HAM MADDE OLARAK KULLANILANLAR MADDE, MADDEDEN YAPILAN VE ÜZRİNDE ŞEKİLLENDİRME YAPILAN VARLIKLARDA CİSİMDİR.
CAM BİR MADDE BARDAK İSE CİSİMDİR.
CAM BARDAK GÜNLÜK HAYATTA KULLANILIDIĞINDA BİR EŞYADIR.
ÇEKİÇ ÇİVİ ÇAKMAK İÇİN KULLANILDIĞINDAN ALETTİR.
BAZI MADDELER YENİ BİR MADDE OLUŞTURMAK İÇİN BİR ARAYA GELİRLER.BİR ARAYA GELEN BU MADDELERE MALZEME ADI VERİLİR.
ÇORBA YAPMAK İÇİN BİR ARAYA GELEN UN,SU,YAĞ,MERVİMEK BİRER MALZEMEDİR.
|
VARLIK ADI
|
MADDE
|
CİSİM
|
EŞYA
|
ALET
|
MALZEME
|
|
SİLGİ
|
|
|
|
|
|
|
UN
|
|
|
|
|
|
|
PERDE
|
|
|
|
|
|
|
KUM
|
|
|
|
|
|
|
BIÇAK
|
|
|
|
|
|
B) MADDENİN HALLERİ
MADDE TABİATTA ÜÇ HALDE BULUNUR.KATI, SIVI VE GAZ HALİNDE BULUNUR.
***************KATILAR**************
BELİRLİ BİR ŞEKİLLERİ VARDIR.
BELİRLİ BİR HACİMLERİ VARDIR.
DIŞARIDAN Bİ ETKİ OLMASIĞI SÜRECE ŞEKİL VE HACİMLERİNİ KORURLAR.
KATIYI OLUŞTURAN TANECİKLER BİRİBİRİNE ÇOK YAKINDIR.
TAHTA, TAŞ,ÇELİK … VB MADDLER KATIDIRLAR.
NOT:
KUM TUZ ŞEKER GİBİ KÜÇÜK TANELİ KATILAR SIVI MADDELER GİBİ BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR.
******************SIVILAR**************
BELLİ BİR HACİMLERİ VARDIR.
BELLİ BİR ŞEKİLLERİ YOKTUR, BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR
SU, SÜT, BENZİN,ZEYTİNYAĞI,KOLONYAĞI…
NOT :
SIVI MADDELERİN TANECİKLERİ KATILARA ORANLA DAHA SEYREKTİRLER.VE DAHA HIZLI HAREKET EDERLER.SIVI MADDELERİN TANECİKLERİ BİRBİRLERİNİN ÜZERİNDEN KAYARAK HAREKET EDERLER.BUNDAN DOLAYI AKIŞKAN ÖZELLİĞE SAHİPTİRLER.
***************GAZLAR*********************
BELLİ BİR ŞEKİLLERİ YOKTUR,BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR.
BELLİ BİR HACMİ YOKTUR BULUNDUKALRI KABI TAMAMEN DOLDURURLAR.
SU BUHARI, HAVA, OKSİJEN, AZOT GAZI…
NOT:
GAZ MADDELERİN TANECİKLERİ KATI VE SIVILARA ORANLAR DAHA SEYREKTİ VE DAHA HIZLI HAREKET EDERLER.BU ÖZELLİKLERİNDEN DOLAYI SIKIŞTIRILABİLİRLER VE DE AKIŞKANDIRLAR.
NOT1:
GAZ MADDLER SIKIŞTIRILINCA HACİMLERİ KÜÇÜLÜR.
YANGIN TÜPLERİ, MUTFAK TÜPLERİ VE DALGIÇLARIN KULLANDIĞI TÜPLERDE GAZLAR SIKIŞTIRILMIŞ HALDEDİRLER.
KOLONYA,PARFÜM GİBİ SIVI MADDELER BUHARLAŞIP GAZ HALİNE GEÇİP GAZ HALİNİ ALIRLAR.
C) MADDENİN ÖLÇÜLENİLİR ÖZELLİKLERİ
BÜTÜN MADDELERDE VAR OLAN VE ÖLÇÜLEBİLEN ÖZELLİKLERDİR.
KÜTLE İLE HACİM MADDELERİN ÖLÇÜLEBİLEN ORTAK ÖZELLİKLERİNDENDİR.
1. KÜTLE
MADDE MİKTARININ ÖLÇÜSÜDÜR.
KÜTLE BİRİMİ GRAM VEYA KİLOGRAMDIR. “g” VE “kg” SEMBOLLERİ İLE GÖSTERİLİR.
SICAKLIK BASINÇ GİBİ DIŞ ETKİLERE BAĞLI DEĞİLDİR.
MADDENİN KÜTLESİ HER YERDE AYNIDIR(DEĞİŞMEZ)
1 kg = 1000g DIR.
MADDELERİN KÜTLESİNİ ÖLÇMEK İÇİN EŞİT KOLLU TERAZİ KULLANILIR.
******KATILARIN KÜTLSİ NASIL ÖLÇÜLÜR ?******
EŞİT KOLLU TERAZİ İLE ÖLÇÜLÜR.
BİR KEFEYE ÖLÇÜLECEK AMDDE DİĞERİNE BİRİM KONU DENGE SAĞLANINCA ÖLÇÜM YAPILMIŞ OLUR.
******SIVILARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR?********
İZLENECEK SIRA ŞU ŞEKİLDE OLUR.
BOŞ KABIN KÜTLESİ ÖLÇÜLÜR. BUNA( DARA ) DENİR.
SIVI BOŞ KABA KONUR.
SIVI İLE BOŞ KAB BİRLİKTE TARTILIR.BUNA BRÜT KÜTLE DENİR.
BRÜT KTLEDEN BOŞ KABIN KÜTLESİ ÇIKARILIR KALN İSE NET KÜTLEDİR.
SIVININ NET KÜTLESİ = BRÜT KÜTLE – DARA
*********GAZLARIN KÜTLESİ NASIL ÖLÇÜLÜR***********
SIVILARA BENZER ŞEKİLDE ÖLÇÜLÜR.
ŞİŞİRİLMEMİŞ BİR BALONUN İÇERİSEN HAVA DOLDURULARAK SIVILARDA Kİ YOL İZLENEREK GAZLARIN KÜTLESİ HESAPLANIR.
2. HACİM
MADDENİN BOŞLUKTA KAPLADIĞI YERDİR.BİRİMİ GENELLİKLE LİTREDİR.(L) VEYA SANTİMETREKÜPTÜR (cm³)
HACİM BİRİMLERİ 1000 ER 1000 ER BÜYÜR VE AYNI ŞEKİLDE KÜÇÜLÜR.
KATI SIVI VE GAZLARIN HACİMLERİ FARKLI FARKLI ŞEKİLDE ÖLÇÜLÜR.
**************KATILARIN HACİMLERİ*****************
HACİM = EN X BOY X YÜKSEKLİK
|
DÜZGÜN ŞEKİLLİ KATILARIN HACİMLERİ ÖLÇÜLÜRKEN;
DÜZGÜN ŞEKLE SAHİP OLAMAYAN KATILARIN HACİMLERİ DERCELİ SİLİNDİRLERLE ÖLÇÜLÜR.
KATI MADDENİN HACMİ = SUYUN SON HACMİ – SUYUN İLK HACMİ
|
******************TAŞIRMA KABI***************
TAŞIRMA KABINDA İSE ÖNCE TAŞMA SEVİYESİNE KADAR SU DOLDURULUR.
SONRA HACMİ ÖLÇÜLECEK CİSİM SUYA ATILIR.
KATI MADDE KENDİ HACMİ KADAR SU TAŞIRIR.
NOT:
KUM, TUZ, ŞEKER GİBİ BAZI KATI MADDELERİN TANECİKLERİ ARASINDA BOŞLUK OLDUĞU İÇİN DERECELİ KAPLARDA OKUNAN DEĞERLER GERÇEK HACİM DEĞERLERİ DEĞİLDİR.
***********SIVILARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR***********
DERECELİ SİLİNDİRLERLE ÖLÇÜLÜR VE VERİLER SIVININ HACMİNİ BELİRLER.
BİRİMİ LİTREDİR (L)
1 LİTRE = 1000 MİLİLİTREDİR (ml)
1 LİTRE = 1 (dm³) DESİMETREKÜPTÜR.
1 mL = 1 c m³
************GAZLARIN HACİMLERİ NASIL ÖLÇÜLÜR ************
GAZLAR BULUNDUĞU KABI TAMAMEN DOLDURURLAR.
GAZLARIN HACMİ BULUNDUĞU KABIN HACMİNE ŞİTTİR.
GAZLARIN HACİMLERİ SICAKLIK VE BASINCA GÖRE DEĞİŞKENLİK GÖSTEREBİLİR.
NOT :
KATI SIVI VE GAZ MADDELERİN KÜTLE VE HACİMLERİ VARDIR.KÜTLE VE HACİM MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİĞİDİR.
D) MADDENİN DEĞİŞİMİ
1. İNSALAR İŞLEYEREK MADDEYİ DEĞİŞTİREBİLİR
((((((DOĞAL MADDELER))))))))))
DOĞADA KENDİ HALİNE BULUNA MADDELERE DOĞAL MADDE DENİR.
TAŞ, TOPRAK, İPEK, DERİ, MEYVE, SEBZE… DOĞAL OLARAK BULUNAN MADDELERDİR.
ÜRÜN ELDE ETMEK İÇİN KULLANILAN MADDELERE HAM MADDE DENİR.
HAM MADDENİN İŞLENMESİYLE ELDE EDİLEN ÜRÜNE İŞLENMİŞ MADDE DENİR.
HAM MADDE İŞLENDİKTEN SORA TÜKETİM MADDESİ OLARAK EN SON KULLANILIR.
BUĞDAY---UN---EKMEK
PETROLÜN İŞLENMESİ İLE ELDE EDİLEN ÜRÜNLER BENZİN, GAZ YAĞI, UÇAK BENZİNİ, MOTORİN,FUEL-OİL VE KATRANA PETROL ÜRÜNLERİ DENİR.
***********PETROL ÜRÜNLERİNİN KULLANILDIĞI YERLER********
BENZİN: TAŞIMADA YAKIT OLARAK KULLANILIR.
MAZOT: EVLERDE ISINMA VE TAŞITLARDA YAKIT OLARAK KULLANILIR.
FUEL-OİL: KALORİFER YAKITI OLARAK VE ELEKTRİK ÜRETİMİNDE KULLANILIR.
KATRAN : ASFALT YAPIMINDA VE PLASTİĞİN HAM MADDESİ OLARAK KULLANILIR.
((((((YAPAY MADDELER)))))))
DOĞAL MADDELER ÇEŞİTLİ NEDENLERDEN DOLAYI TÜKENDİĞİNİ GÖRÜYORUZ.BİLİNÇSİZ AVLANMA SONUCUNDA HAYVANLAR, BİLİNÇSİZ AĞAÇ KESİMİ İLE ORMANLAR YOK OLUYOR.
BU NEDENLE DOĞAL MADDELERİN YERİNİ YAPAY MADDELER ALIYOR.
NAYLON,PLASTİK, TEFLON, VİNLEKS GİBİ MADDELER YAPAY HAM MADDELERDİR.
2. DOĞA OLAYLARI MADDEYİ DEĞİŞTİREBİLİR
YAĞMUR, SEL, RÜZGAR, SICAKLIK FARKLARI, DEPREM VE VOLKAN PATLAMALARI, GİBİ DOĞA OLAYLARININ ETKİSİYLE MADDELER DEĞİŞİKLİĞE UĞRAR.
BU OALYLAR SONUCUNDA YERYÜZÜNÜN ŞEKLİ DEĞİŞİR.
XXXXXXXXXXXXXXX SULARIN ETKİSİ XXXXXXXXXXXXXXX
ŞİDDETLİ YAĞAN YAĞMUR VE SEL SULARI, TAŞI VE TOPRAĞI SÜRÜKLEYEREK GÖL VE DENİZLERE TAŞIR.
AKARSULAR GEÇTİKLERİ YERLERDE DERİN YARIKLAR OLUŞTURUR.
XXXXXXXXXXXXXX RÜZGARIN ETKİSİ XXXXXXXXXXXXXXXX
RÜZGAR VE FIRTINA TOPRAĞI SÜRÜKLER,KAYALARI AŞINDIRIR.
KOPAN KAYA PARÇALARINI UFALAR, SÜRÜKLER VE ÇUKURLARI DOLDURUR.
RÜZGAR DAHA ÇOK BİTKİ ÖRTÜSÜ OLMAYAN YERLEDE GÖRÜLÜR.(ÇÖLLERDE)
XXXXXXXXXXX SICAKLIK DEĞİŞİMİ XXXXXXXXXXXXXXX
GÜNDÜZ ISINAN KAYAÇLAR GENİŞLER.
GECE ANİ SICAKLIK DÜŞMESİ KAYAÇLAR BÜZÜŞÜR.
SONUÇTA KAYAÇLARDA KIRIMLA VE ÇATLAMA OLUR.
BU KAYAÇLARIN ARSINA GİREN KAR SULARI KAYAÇLARIN UFALANMASINA NEDEN OLUR.
E) MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ
1. ISINMA VE SOĞUMA
BİR CİSMİN SICAK MI SOĞUK MU OLDUĞUNU DOKUNARAK ANLAYABİLİRİZ.
BİR ELİMİZİ SICAK SUYA DİĞER ELİMİZİ DE SOĞUK BİR SUYA BATIRALIM SONRA ILIK BİR SUYA BİR MÜDDET SONRA İKİ ELİMİZİ BERABER BATIRALIM SICAK SUDA OLAN ELİMİZN ÜŞÜDÜĞÜNÜ SOĞUK SUDA OLAN ELİMİZN ISINDIĞINI HİSSEDERİZ. CİSİMLERİN SICAKLIKLARI KONUSUN DA DOKUNMA DUYUMUZ BİZİ YANILTABİLİR.
BUNUN İÇİN TERMOMETRE İLE SICAKLIKLARI ÖLÇÜP DEĞERLENDİRME YAPARIZ.
SICAKLIKLARI FARKLI OLAN İKİ MADDE BİR ARAYA GELDİĞİ ZAMAN SICAKLIĞI FAZLA OLAN MADDEDEN SICAKLIĞI AZ OLAN MADDEYE ISI AKIŞKANLIĞI OLUR.BUNUN SONUCUNDA SICAK OLAN SOĞUR SOĞUK OLAN İSE ISINIR.BUNA DA ISI ALIŞ VERİŞİ DENİR.
2. HAL DEĞİŞİMİ
MADDENİN HAL DEĞİŞTİRMESİ ISI İLE İLGİLİDİR.
MADDELERİN ISI ALIŞ VERİŞİ İLE BİR HALDEN DİĞERİNE GEÇMESİ OLAYINA HAL DEĞİŞİMİ DENİR.
<<<<<<<<<<<<<<<<< ERİME VE DONMA >>>>>>>>>>>>>>>>>
KATI BİR MADDENİN ISI ALARAK SIVI HALE GEÇMESİ OLAYINA ERİME DENİR.
ERİMENİN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIĞA DA ERİME SICAKLIĞI DENİR.
SIVI BİR MADDENİN ISI VEREREK KATI HALE GELMESİNE DONMA DENİR.
DONMANIN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIPA DA DONA SICAKLIĞI DENİR.
NOT :
ERİME SICAKLIĞI KATILAR İÇİN DONMA SICAKLIĞIDA SIVILAR İÇİN AYIRT EDİCİ BİR ÖZELLİKTİR.
AYNI MADDELERİN ERİME VE DONMA SICAKLIKLARI BİRBİRİNE EŞİTTİR.
HER MADDENİN ERİEM VE DONMA SICAKLIKLARI BİR BİRİNDEN FARKLIDIR.
ERİME VE DONAM OLAYLARI SONA ERENE KADAR SICAKLIK SABİT KALIR.
BUZUN ERİME SICAKLIĞI 0 DERECEDİR. SUYUN DONMA SICAKLIĞI 0 DERECEDİR.
<<<<<<<<<<<<< BUHARLAŞMA VE YOĞUNLAŞMA >>>>>>>>>>>>>>>>>
SIVI BİR MADDENİN ISI ALARAK GAZ HALİNE GEÇMESİNE BUHARLAŞMA DENİR.
SIVI MADDENİN HIZLI BUHARLAŞMASINA DA KAYNAMA DENİR.
GAZ BİR MADDENİN ISI KAYBEDEREK SIVI HALE GEÇMESİNE YOĞUNLAŞMA DENİR.
YOĞUNLAŞMANIN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIĞA DA YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI DENİR.
HER MADDENİN KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI BİRBİRİNDEN FARKLIDIR.
AYNI MADDENİN KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMA SICAKLIKLARI AYNIDIR.
NOT : KAYNAMA SICAKLIĞI SIVILAR İÇİN YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI DA YOĞUNLAŞMA İÇİN AYIRT EDİCİ BİR ÖZELLİKTİR.
KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMADA SICAKLIK SABİT KALIR.
BUHARLAŞMA HER SICAKLIKTA OLUR.
ISI ALIR
KATI SIVI GAZ
ISI VERİR
3. BOZUNMA
BAZI KATI MADDELERİN ISI ALARAK ERİDİĞİNİ SIVI MADDELERİN İSE ISI VEREREK KATILAŞTIĞINI ÖĞRENDİK. ISI MADDENİN HAL DEĞİŞİMİNDE ÇOK BÜYÜK BİR ETKENDİR.
ŞEKER,ODUN,KAĞIT,EKMEK,KÖMÜR,SEBZE VE MEYVE GİBİ BAZI MADDELER ISI ALDIĞINDA ERİMEZ,ŞEKİLLERİNDE VE GÖRÜNTÜLERİNDE DEĞİŞİKLİKLER OLUŞUR BUNA BOZUNMA DENİR.
ŞEKERİN ISI ALARAK KÖMÜRLEŞMESİ, KÂĞIDIN ISI ALARAKKOYU RENGE DÖNÜŞMESİ BUNA ÖRNEKTİR.
ISI ETKİSİYLE GERÇEKLEŞEN YANMA VE PİŞME OLAYLARI MADDE DE BOZUNMAYA NEDEN OLUR.
NOT:
BİR MADDE HAL DEĞİŞTİRİRKEN YAPISI DEĞİŞMEZ ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEZ.
BOZUNMAYA UĞRAYAN AMDDELERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ DEĞİŞİR.
ISI ETKİSİYLE MADDELER HAL DEĞİŞTİRİR YA DA BOZUNUR.
F) MADELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR
BÜTÜN MADDELER TANECİKLİ YAPIDADIRLAR. BİR TELİ NE KADAR KÜÇÜK PARÇALARA BÖLSEN DAHİ KALAN MADDE YİNE PARÇALARA AYRILABİLİR.
&&&&&&&&&& MADDENİN TEMEL TANECİKLERİ&&&&&&&&&&&&&&
a) ATOM:
MADDENİN GÖZLE GÖRÜLEMEYEN VE BÜTÜN ÖZELLİKLERİNİ TAŞIYAN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİNE DENİR.
ATOM İKİ KISIMDAN OLUŞUR.
1. ATOM ÇEKİRDEĞİ:
ARTI YÜKLÜ PROTONLAR VE YÜKSÜZ PROTONLARDAN OLUŞUR.ÇEKİRDEĞİN YÜKÜNÜ PROTONLAR BELİRLER.
2. ÇEKİRDEK ÇEVRESİNDEKİ ELEKTRONLAR:
ATOM ÇEKİRDEĞİNİN ÇEVRESİNDE ENERJİ SEVİYESİ ADI VERİLEN YÖRÜNGELERDE EKSİ (-) YÜKLÜ ELEKTRONLAR VARDIR.
PROTON SAYISI ELEKTRON SAYISINA EŞİT OLAN ATOMLARA NÖTR ATOM DENİR.
NÖTR BİR ATOMDA PROTON SAYISI = ELEKTRON SAYISI
b) MOLEKÜL :
AYNI YA DA FARKLI CİNS ATOMLARIN BİRLEŞMESİ İLE OLUŞAN TANECİKLERE DENİR.
OKSİJEN ATOMUNUN SEMBOLÜ (O) DUR. İKİ OKSİJEN ATOMU BİR ARAYA GELEREK (O₂) OKSİJEN MOLEKÜLÜ OLUŞUR.OKSİJEN MOLEKÜLÜ AYNI CİNS ATOMLARIN BİR ARAYA GELMESİ İLE OLUŞMUŞTUR.
2 TANE HİDROJEN ATOMU İLE 1 TANE OKSİJEN ATOMU BİR ARAYA GELEREK HAYATIMZIN EN ÖNEMLİ KAYNAĞI OLAN SUYU MEYDANA GETİRİR. (H₂O) MOLEKÜLÜ OLUŞTU.
((((((((((((((------------MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI-----------------)))))))))))))))
MADDE
SAF(ARI) MADDE
ELEMENT
1. SAF MADDELER
İÇİNDE YABANCI MADDE BULUNMAYAN AYNI CİNS ATOM YA DA MOLEKÜLLERİN OLUŞTURDUĞU MADDELERDİR.
DEMİR,GÜMÜŞ,ALTIN,SU,YEMEK TUZU…GİBİ
SAF MADDELER İKİ GRUB A AYRILIR:
a) ELEMENTLER
ü AYNI CİNS ATOMLARDANOLUŞURLAR
ü KENDİSİNDEN DAHA BASİT MADDELERE AYRIŞAMAZLAR
ü ERİME, KAYNAMA, YOĞUNLUK GİBİ AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ VARDIR.
ü SEMBOLLE GÖSTERİLİR.
|
ELEMENT
|
SEMBOL
|
ELEMENT
|
SEMBOL
|
|
HİDROJEN
|
H
|
DEMİR
|
Fe
|
|
OKSİJEN
|
O
|
GÜMÜŞ
|
Ag
|
|
KARBON
|
C
|
KALSİYUM
|
Ca
|
|
AZOT
|
N
|
MAGNEZYUM
|
Mg
|
|
SODYUM
|
Na
|
ALÜMİNYUM
|
Al
|
b) BİLEŞİKLER
ü İKİ VE YA DAHA FAZLA ELEMENTİN BİRLEŞMESİ İLE OLUŞUR.
ü EN KÜÇÜK YAPI BİRİMLERİ MOLEKÜLDÜR.
ü KENDİNİ MEYDANA GETİREN ELEMENTLERE KİMYASAL YÖNTEMLERLE AYRILIRLAR.
ü YOĞUNLUK,ERİME, KAYNAMA SICAKLIKLARI GİBİ AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ VARDIR.
ü BİLEŞİĞİ OLUŞTURAN ELEMENTLERİN BİRLEŞME ORANLARI SABİTTİR.
ü FORMİLLE GÖSTERİLİR.
2. KARIŞIMLAR
ü BİRDEN ÇOK SAF MADDENİN BİR ARAYA GELMESİYLE OLUŞAN MADDEYE KARIŞIM DENİR.
ü AYRAN,HAVA,TOPRAK,KAYA,HAM PETROL,SÜT VE DONDURMA BİRER KARIŞIMDIR.
ÖZELLİKLERİ :
ü KARIŞIMI OLUŞTURAN MADDELER ÖZELLİKLERİNİ YİTİRMEZLER
ü KARIŞIMI ÖZELLİĞİ, KARIŞIMI OLUŞTURAN SAF MADDELERİN ÖZELLİĞİNİ TAŞIR.
ü LİMONATA LİMON GİBİ EKŞİDİR.ŞEKERLİ SU ŞEKER GİBİ TATLIDIR.
ü KARIŞIMI OLURTURAN MADDELER ARASINDA BELLİ BİR MİKTAR YOKTUR.
ü ÖĞNERĞİ ÇAYA İSTEDİĞİMİZ KADAR ŞEKER ATABİLİYORUZ.
ü ŞEKERLİ SU GİBİ KARIŞANI GÖRÜNMEYENVE ÖZELLİKLERİ HER YERDE AYNI OLAN KARIŞIMLARA HOMOJEN KARIŞIM DENİR.
ü KUMLU VE ZEYTİNYAĞLI SU GİBİ KARIŞANI AYRI KISIMLAR HALİNDE GÖRÜLEN VE ÖZELLİKLERİ HER YERDE AYNI OLMAYAN KARIŞIMLARA HETEROJEN KARIŞIM DENİR.
3. ÇÖZELTİLER
ü BİR MADDENİN BAŞKA BİR MADDE İÇERİSİND ÇOK KÜÇÜK PARÇACIKLARA AYRILMASINA ÇÖZÜNME DENİR. BU TÜR KARIŞIMLARA HOMOJEN KARIŞIM DENİR.
ü HOMOJEN KARIŞIMLARIN DİĞER ADI DA ÇÖZELTİDİR.
ü ÇÖZELTİ, ÇÖZÜCÜ VE ÇÖZÜNEN OLMAK ÜZERE İKİ BİLEŞENDEN OLUŞUR.
ü MİKTARI AZ OLAN BİLEŞENE ÇÖZÜNEN; MİKTARI FAZLA OLAN BİLEŞENE İSE ÇÖZÜCÜ DENİR.
ü NOT: SU DOĞLAL BİR ÇÖZÜCÜDÜR.
ÖZELİKLERİ:
ü ÇÖZELTİLERİN ÖZELLİKLERİ HER YERDE AYNI OLUR.
ü ÇÖZELTİDE ÇÖZÜNEN MADDE GÖZLE GÖRÜLMEZ
ü ÇÖZELTİLER SAYDAM GÖRÜNÜMLÜDÜR. KOLA GİBİ BAZI ÇÖZELTİLER RENKLİ GÖRÜNÜMLÜDÜR.
ü BAZI MADDELERİN ÇÖZÜNMESİNDE SICAKLIK ETKİLİDİR.
ü HETOROJEN KARIŞIMLAR ÖZELLİKLERİ HER TARAFINDA AYNI OLMAYAN KARIŞIMLARDIR.
ü KARIŞIMI OLUŞTURAN BİLEŞENLER AYRI KISIMLAR HALİNDE GÖRÜLÜR.
ü NOT:
ü SAF MADDELER HOMOJENDİR.
ü HER HOMOJEN MADDE SAF OLMAYABİLİR.
ü ÇÖZELTİLER DE HOMOJENDİR.
ü ÇÖZELTİLER SAF MADDE DEĞİLDİR.
4. ÇÖZÜNME
ü ÇAYA KONAN ŞEKER ERİR Mİ YOKSA ÇÖZÜNÜR MÜ ?
ü ILIK LİMONA KONAN BUZ ERİR Mİ YOKSA ÇÖZÜNÜR MÜ?
ü ERİME VE ÇÖZÜNME KELİMELERİ BİRBİRİNDEN FARKLI KAVRAMLARDIR.
ü ERİME: KATI BİR MADDENİN ISI ALARAK SIVI HALE GEÇMESİ OLAYIDIR.
ü ÇÖZÜNME: KATI BİR MADDENİN SIVI İÇERİSİNDE GÖRÜNMEYECEK KADAR KÜÇÜK PARÇALARA AYRILMASI DEMEKTİR.
*********MADDEDEKİ DEĞİŞİMLER NELERDİR?*********
1. FİZİKSEL DEĞİŞİM:
ü MADDENİN YAPISININ VE FORMÜLÜNÜN DEĞİŞMEDİĞİ,FİZİKSEL HALİNİN VE ŞEKLİNİN DEĞİŞTİĞİ DEĞİŞİMDİR.
ü BUZUN ERİMESİ,CAMIN KIRILMASI,SUYUN DONMASI,KOLONYANIN BUHARLAŞMASI,KAĞIDIN YIRTILMASI…
ü NOT: HAL DEĞİŞİMLERİ VE KARIŞIM OLUŞUMLARI FİZİKSEL DEĞİŞİMDİR.
2. KİMYASAL DEĞİŞİM:
ü MADDELERİN YAPISIN DEĞİŞEREK,YENİ MADDELERİN OLUŞTUĞU DEĞİŞİMDİR.
ü KİMYASAL DEĞİŞİME UĞRAYAN MADDE TÜM ÖZELLİKLERİNİ KAYBEDER.
ü ODUNUN YANMASI,DİNAMİTİN PATLAMASI,EKMEĞİN KÜFLENMESİ,SÜTÜN MAYALANMASI,DEMİRİN PASLANMASI,GÜMÜŞÜN KARARMASI,SÜTÜN EKŞİMESİ…
ü MUMUN ERİMESİ FİZKSEL BİR DEĞİŞİMDİR AMA YANMASI KİMYASAL DEĞİŞİMDİR.
*****/////// KARIŞIMLAR AYRILBİLİR Mİ ?\*******
1. SÜZME VE YÜZDÜRME YÖNTEMİ:
a) SÜZME :
ü SIVILAR İÇİNDE ÇÖZÜNEMEYEN KATILAR İÇİN KULLANILIR.
ü DEMLENMİŞ ÇAYDA TANELERİ AYIRMAK İÇİN KULLANILIR.YOĞURTLA SUYUN BİRBİRİNDEN AYRILMASI İÇİN BU YÖNTEM KULLANILIR.
b) YÜZDÜRME:
ü BİRİBİRİ İÇİNE KARIŞMIŞ VE SUDA ÇÖZÜNEMEYEN İKİ KATI MADDE YÜZDÜRME YÖNTEMİ İLE AYRIŞTIRILABİLİR.
2. MIKNATISLA AYIRMA
ü MIKNATIS DEMİR NİKEL VE KOBALT GİBİ MADDELERİ ÇEKER.
ü KARIŞIMI OLUŞTURAN MADDELER MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLİYOR SABU YÖNTEMİ KULLANIRIZ.
3. BUHARLAŞTIRMA YÖNTEMİ:
ü BU YÖNTEM, SUYUN İÇİNDE ÇÖZÜNEN KATI MADDELERİ AYIRMAK İÇİN SUYUN KARIŞIMDAN UZAKLAŞMASIDIR.
ü KATI MADDE SU İÇERİSİNDE ÇÖZÜNDÜĞÜ İÇİN SÜZME YÖNTEMİ KULLANMAYIZ.
ü TUZLU SUYU BİRBİRİNDEN AYIRMAK İÇİN TUZLU SU ISITILIR SU BUHARLAŞIR TUZ KALI SU SOĞUTULUP TEKRAR KULLANILIR HALE GETİRİLİR. BUNA DAMITMA ADI DA VERİLİR.
ü TUZ GÖLÜNDEN TUZ ELDE EDİLMESİ, ŞEKER PANCARINDAN ŞEKER ELDE EDİLMESİ VE DENİZ SUYUNDAN İÇME SUYU ELDE DİLMESİ BU YÖNTEMLE OLUR.
